Trong lịch sử hậu cung nhà Thanh có vô số phi tần bị giáng chức, nhưng những người bị giáng làm cung nữ thật sự rất hiếm hoi, một trong số đó là Mai Quý phi Từ Giai thị. Tuy nhiên, sau khi giáng chức, Từ Giai thị lại có cơ hội trở mình, một lần nữa được phong phi, trở thành vị phi tần đặc biệt sống qua 4 đời nhà Thanh.
Mai Quý phi Từ Giai thị là một phi tần của Thanh Văn Tông Hàm Phong Hoàng đế. Bà sinh ngày 5/8 (âm lịch) năm Đạo Quang thứ 18 (1839), là con gái của Từ Giai Thành Ý, từng giữ chức Lĩnh Thúc – một chức quan nhỏ trong quân đội bát kỳ. Gia tộc Từ Giai thuộc tầng lớp hạ nhân (Nội vụ phủ bao y) của Mãn châu Chính hoàng kỳ nên bà có xuất thân cực thấp kém, ban đầu chỉ là một cung nữ.
Như vậy, gia thế của Từ Giai thị không có gì đặc biệt nếu không muốn nói là vô cùng bình thường, theo đó làm mất đi lợi thế để được tấn phong ở địa vị cao hơn. Tuy nhiên bù lại Từ Giai thị nổi tiếng xinh đẹp tú lệ. Chính lợi thế này giúp bà thay đổi vận mệnh.
Căn cứ tư liệu hiện có, Từ Giai thị vào năm Hàm Phong thứ 3 (1853) sơ phong Mai Thường tại (玟常在). Theo tài liệu Hồng xưng thông dụng (鴻稱通用) của Nội vụ phủ, phong hiệu “Mai” có Mãn văn là “Gehungge”, ý là “Quang huy”, “Sáng ngời”.
Nhờ được hoàng đế sủng ái, năm Hàm Phong thứ 4 (1854), bà tiếp tục được phong làm Mai Quý nhân. Tuy nhiên, đến năm Hàm Phong thứ 5 (1955), vào ngày 24/4 (âm lịch), không rõ nguyên nhân bà lại bị giáng xuống Thường tại. Chưa đầy 1 tháng sau, hoàng đế lại ra lệnh giáng bà xuống làm Quan nữ tử (cũng gọi Cung nữ tử 宮女子). Trong chiếu dụ ghi rõ, Từ Giai thị đã hành hạ cung nữ và thân mật với thái giám, cả 2 đều đã phạm đại kị trong hoàng cung. Có lẽ vì sự bất mãn khi bị giáng xuống Thường tại nên Từ Giai thị đã trút hết mọi bực tức lên các cung nữ xung quanh, phạm vào đại tội.
Chỉ trong vòng 1 tháng, Từ Giai Thị bị giáng liền 3 cấp, đang ở hàng phi tần phải xuống làm cung tỳ, hẳn trong lòng bà rất tủi nhục và phải lấy nước mắt “rửa mặt” hàng đêm. Bà biết rất rõ cơ hội có lại sự sủng ái của Hoàng đế một lần nữa là rất mong manh. Tuy nhiên, dù cơ hội nhỏ bé đến thế nào, Từ Giai thị cũng đã nắm bắt được.
8 ngày sau, Hàm Phong Đế mủi lòng, nghĩ mình đã quá nặng tay, bèn khôi phục lại thân phận Thường tại cho bà vào năm Hàm Phong thứ 6 (1856), ít lâu sau đó lại tái phong làm Quý nhân.
Trải qua nhiều sóng gió, sau khi được tái phong, Mai Quý nhân đã lĩnh hội được thiên uy của hoàng đế nên hành sự ngày càng cẩn trọng, khéo léo hầu hạ phục tùng. Chẳng bao lâu sau đã lấy lại được cảm tình của Hàm Phong. Được tái đắc sủng, bà nhanh chóng mang long thai. Đến ngày 5/2 (âm lịch) năm Hàm Phong thứ 8 (1858), Mai Quý nhân sinh hạ hoàng nhị tử nhưng đứa trẻ chỉ sống được 3 giờ đồng hồ thì qua đời. Để an ủi bà, vào ngày 9/3 (âm lịch), Hàm Phong Đế phong bà lên làm Mai tần (玟嫔) trong cùng năm đó. Theo như sách văn phong Tần thì trước đó bà đã được phục vị Quý nhân. Ngày 24/12 (âm lịch), lấy Lễ bộ Thượng thư Chu Tôn (朱嶟) làm Chính sứ, Nội các Học sĩ Nghi Chấn (宜振) làm Phó sứ, tiến hành lễ tấn phong cho Mai tần. Sách văn viết:
“惟坤元翊治。还资襄赞之人。巽命扬休。用美柔嘉之德。芬流鸣瑀。典茂镌镠。尔玟贵人徐佳氏、敬慎持躬。谦冲蕴性。应四星而列耀。华选先膺。教九御以宣勤。芳型克树。是用晋封尔为玫嫔。申之册命。尔其含和履善。益昭雅度于珩璜。集祉延禧。永荷殊恩于纶綍。钦哉
Duy khôn nguyên dực trị. Hoàn tư tương tán chi nhân. Tốn mệnh dương hưu. Dụng mỹ nhu gia chi đức. Phân lưu minh vũ. Điển mậu tuyên lưu.
Nhĩ Mân Quý nhân Từ Giai thị, kính thận trì cung. Khiêm trùng uẩn tính. Ứng tứ tinh nhi liệt diệu. Hoa tuyển tiên ưng. Giáo cửu ngự dĩ tuyên cần. Phương hình khắc thụ. Thị dụng tấn phong nhĩ vi Mân tần. Thân chi sách mệnh.
Nhĩ kỳ hàm hòa lí thiện. Ích chiêu nhã độ vu hành hoàng. Tập chỉ duyên hi. Vĩnh hà thù ân vu luân phất. Khâm tai.”
Năm Hàm Phong thứ 11 (1861), vua Hàm Phong băng hà, Hoàng đế Đồng Trị nối ngôi, hạ chỉ dụ tôn phong Mai tần là Hoàng khảo Mai phi và truy phong hoàng nhị tử là Mẫn quận vương, lúc này, bà mới 25 tuổi. Đến ngày 16/11 năm Đồng Trị thứ 13 (1874), Hoàng khảo Mai phi được hoàng đế tấn tôn là Hoàng khảo Mai Quý phi theo ý chỉ của lưỡng cung Hoàng Thái hậu Từ An và Từ Hi.
Mai Quý phi qua đời vào ngày 8/11 năm Quang Tự thứ 16 (1890), thọ 55 tuổi. Sau khi tạm an ở Điền thôn, ngày 13 tháng 4 năm Quang Tự thứ 19, kim quan của Từ Giai thị được đưa vào an táng tại Định lăng Phi viên tẩm, cùng Trang Tĩnh Hoàng quý phi Tha Tha Lạp thị.
Hậu cung Trung Hoa xưa luôn có những câu chuyện thâm cung bí sử ít người biết đến. Chính những câu chuyện ấy lại trở thành “liều thuốc” kích thích bất cứ ai muốn tò mò về vùng đất “đặc biệt” này. Hãy thực hiện ngay một chuyến du lịch Trung Quốc để tự mình khám phá được nhiều điều thú vị hơn nhé!
