Chúng ta biết rằng, lối sống của người Trung Hoa cổ đại rất khác so với thời hiện đại, đặc biệt là về trang phục. Những đôi giày chúng ta đi hiện tại rất đa dạng, đầy đủ mẫu mã. Tuy nhiên, vào thời cổ đại, hầu hết các đôi giày đều có đặc điểm chung, đó là mũi giày mũi giày vểnh hướng lên trên hoặc có tấm chăn phía trước.
Về lịch sử của giày dép, nó đã tồn tại khá lâu dài, Trung Quốc thời cổ gọi là hài (鞋) hoặc tháp táp (鞜趿) hoặc lý (履). Khoảng 5.000 năm trước, trong thời kỳ văn hóa Ngưỡng Thiều (văn hoá thời đại đá mới), người ta không biết dùng vật liệu nào để bọc bàn chân của họ. Vì vậy, sau khi săn bắn, họ dùng da thú mềm để bọc bàn chân, nó đã trở thành đôi giày sớm nhất trong lịch sử nhân loại.
Hơn 3.000 năm trước, “Chu dịch” đã có ghi chép. “Kinh thi” viết “Kiểu kiểu cát kịch, khả dĩ kịch sương”, chính là nói về một loại giày tương đối đơn sơ dùng sợi cây gai, cây đay đan thành. Sau hàng ngàn năm, giày đã phát triển từ giày cỏ đơn giản nhất thành giày da, giày vải, giày thể thao hiện tại,…
Trong thời kỳ Tần Hán cổ đại của Trung Quốc, mũi giày của những vị quan chức và quý tộc đều vểnh lên trên, được gọi là “hài kiều”, hay “giày mũi vểnh”, có rất nhiều kiểu dáng, về mũi giày có câu nói rằng: “Nam phương nữ viên” (nam mũi vuông, nữ mũi tròn). Loại giày này lần đầu tiên được tìm thấy trong một bản khắc trên đồ gốm được khai quật ở Thanh Hải, Mông Cổ, cách đây hơn 5.000 năm. Những đôi giày mũi vểnh cũng là kiểu giày chính trong triều đại nhà Minh và nhà Thanh. Ngay cả sau khi thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, nhiều phụ nữ truyền thống ở vùng núi hoặc mặc trang phục truyền thống vẫn đi loại giày này.
Liên quan đến kiểu thiết kế “giày kiều đầu” này, có một số ý kiến lý giải như sau:
Trước hết, trong thời kỳ Xuân Thu, con người đặc biệt quan tâm đến lễ nghi và việc trang trí mũi giày được nhiều người chú ý. Mũi giày vểnh lên rất có thể có liên quan đến tín ngưỡng và thờ cúng của người cổ đại, với kỳ vọng cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn.
Giày mũi vểnh giúp thể hiện rõ danh phận của người mang chúng. Thời cổ đại có hệ thống phân bậc nghiêm ngặt, từ lớn như quy chế môn đình, xuất hành nghi trượng, phần mộ tang lễ, đến nhỏ như sinh hoạt hàng ngày, phụ kiện quần áo, kiểu tóc và đồ trang sức,… chưa kể đến giày dép. Có thể nói càng địa vị cao quý, đầu mũi giày càng cao, phần mũi giày vểnh lên càng tinh mỹ, nhưng không được vượt qua cấp bậc của mình, không có đại thần nào dám vượt qua Hoàng đế!
Cũng có ý kiến cho rằng, những đôi giày “đặc biệt” này có công dụng thiết thực là tránh chấn thương bàn chân. Người xưa trong quá trình đi bộ hoặc chạy, thường đá vào vật cứng làm tổn thương bàn chân, không những làm đau chân, mà còn làm chậm trễ sự tình. Nhưng loại giày mũi vểnh này vừa có thể đóng một vai trò cảnh báo, đồng thời cũng tạo một lớp đệm đằng trước có thể giảm lực tác động, giảm tổn thương cho bàn chân. Ngoài ra, con đường thời xưa không bằng phẳng. Thời cổ đại, ngoại trừ sảnh đường được lát gạch đá, thì những nơi khác đều là rải sứ lên đất. Bên ngoài thì càng không cần phải nói, rất nhiều chỗ lồi lõm “ổ gà”. Mũi giày cong lên để bảo vệ tối đa chấn thương va chạm của bàn chân. Hơn thế nữa, nếu không phải đi lại thì giày mũi vểnh sẽ giúp người mang đứng vững hơn.
Với lý giải khác, ở thời Trung Hoa cổ đại, bất kể là nam nhân hay nữ nhân đều phải khoác lên người nhiều lớp áo, váy và áo choàng dài. Điều này sẽ rất bất tiện khi di chuyển, khiến họ khó khăn khi bước đi và dễ té ngã. Do đó, mũi giày vểnh lên còn có công dụng giữ váy hoặc áo choàng, tránh tung bay quá cao và không để chúng vướng víu khi bước đi, đặc biệt là vào trời mưa. Trong các chân dung đế vương cổ đại lưu truyền lại, đầu mũi giày đều để ra ngoài áo bào, vểnh lên trên, uy phong bát diện.
Từ những ý kiến trên có thể thấy thiết kế giày của người xưa thật sự vô cùng sáng tạo, vừa ý nghĩa vừa nhiều sự tiện dụng, đôi khi vượt hơn cả tưởng tượng của hậu thế.
Với sự phát triển theo thời gian, thói quen ăn mặc của con người cũng thay đổi, loại giày có đầu mũi cao vểnh này đã không còn phổ biến. Nhưng mũi giày hơi cong lên, không chỉ có lợi cho việc đi bộ, chạy thể thao, mà đường nét tổng thể cũng đẹp và hào phóng. Có lẽ điều này và thói quen mang giày của người xưa ít nhiều có mối quan hệ!
Du khách hãy đồng hành cùng chúng tôi trong hành trình du lịch Trung Quốc để có thêm nhiều khám phá thú vị nhé!
