Nếu có dịp đến Trung Quốc, du khách hãy ghé thăm Ninh Hạ để tự mình trải nghiệm và khám phá vùng đất được mệnh danh là “quê hương của Câu kỷ tử”. Câu kỷ tử, hay kỷ tử, là một phần của văn hóa Trung Quốc từ thế kỷ thứ 3, hiện đang được xem là một trong những thực phẩm hot nhất hiện nay.
Nằm cao trên miền Tây Bắc Trung Quốc là vùng đất cực kỳ màu mỡ. Nơi đây, bên bờ sông Hoàng Hà, dưới bầu trời phủ sương mù che kín rặng núi Lục Bàn Sơn, cư dân vùng Ninh Hạ từ lâu đã trồng một trong những loại quả được nhiều người săn lùng nhất ở Châu Á trong nhiều thế kỷ qua, đó là “Câu kỷ tử” – loại quả mọng nhỏ, hình bầu dục.
Câu kỷ tử được mệnh danh là “kim cương đỏ”, thậm chí, các thương gia Anh còn gọi kỷ tử là “viagra hoa quả”, vì nó được cho là có khả năng chống lão hóa, được xem là siêu thực phẩm của thế giới. Người Trung Quốc đã sử dụng chúng từ thế kỷ thứ 3 cho tới tận ngày nay. Họ gọi loại quả này với nhiều tên gọi khác nhau như: câu kỷ tử, củ khởi, củ khỉ, cẩu kỷ và tên thường gọi nhất vẫn là kỷ tử.
Quả câu kỷ tử được được trồng trên khắp Trung Quốc, nhưng địa chất độc đáo của Ninh Hạ mới tạo ra phiên bản được tôn sùng nhất: sự kết hợp giữa gió núi mát lạnh, thổ địa giàu khoáng và những thứ dây leo được tưới bằng nước sông Hoàng Hà nổi tiếng làm cho quả câu kỷ tử ở đây được đánh giá cao.
Những người nông dân Ninh Hạ ngày nay vẫn thu hoạch câu kỷ tử giống như cách họ đã làm trong suốt lịch sử. Từ tháng 7 đến tháng 9 hàng năm, những người nông dân cúi mình thu hoành những quả mọng màu cà chua trong những bụi cây cao tới eo. Họ khéo léo nhổ một nắm quả mọng từ dây leo rồi thả chúng vào giỏ tre đan.
Tình yêu của Trung Quốc với quả câu kỷ tử đã có từ hàng trăm năm trước. Người ta cho rằng nó là một loại dược liệu quý. Trong văn bản lâu đời nhất (từ thế kỷ 16) còn lưu lại đến ngày nay đã ghi lại tác dụng tuyệt vời của thứ quả “đặc biệt” này. Câu kỷ tử có vị đắng xen lẫn một chút vị chua nhưng kèm theo cảm giác ngọt ở hậu vị. Người ta có thể ăn quả tươi hoặc quả khô. Đặc biệt, các chuyên gia dinh dưỡng đánh giá cao kỷ tử sấy khô bởi hàm lượng dinh dưỡng cô đặc ở mức cao. Các nhà khoa học đã đánh giá và kết luận câu kỷ tử là một trong những loại quả chứa nhiều vitamin và khoáng chất tốt, bao gồm: sắt, kẽm, canxi, photpho, chất xơ, vitamin C, vitamin A, chất chống oxy hóa.
Ngoài ra, loại quả này còn đem đến 8 axit amin thiết yếu. Các chuyên gia dinh dưỡng nói rằng 120gram câu kỷ tử cung cấp 10% lượng protein mà cơ thể cần mỗi ngày, một con số đáng ngạc nhiên đối với trái cây. Các carbohydrate trong loại quả này thuộc dạng carbon phức, đồng nghĩa cho khả năng điều chỉnh đường huyết và ngăn ngừa nguy cơ gặp phải tình trạng mệt mỏi do tiêu thụ lượng lớn carbohydrate (sugar crash) trong tương lai.
Công dụng của kỷ tử tốt đối với tình trạng can thận hư tổn, tinh huyết thiếu hụt, lưng đau gối mỏi, chóng mặt, ù tai, di tinh. Ngoài ra, bản chất kỷ tử còn hỗ trợ khi thận hư tinh giảm, tiểu đường, khô miệng, mắt mờ, giảm thị lực, tăng cường khả năng miễn dịch, chống lão hóa, bảo vệ tế bào gan, ức chế sự tăng sinh tế bào ung thư dạ dày,…
Với những công dụng tuyệt vời của câu kỷ tử, người Trung Hoa sử dụng chúng trong một số món ăn, chẳng hạn như món gà hầm, họ sẽ rắc quả câu kỷ tử khô, cùng táo tàu và gừng để làm nên các món ăn bổ dưỡng. Hoặc họ cho vào một bình trà hoa cúc để tăng cường vitamin. Khi các bác sĩ y học cổ truyền kê đơn cho bệnh nhân, họ thường kết hợp nó với các loại thảo mộc khác.
Các đầu bếp trẻ khắp Châu Á cũng sử dụng kỷ tử trong món ăn để gợi chút hương vị địa phương. Theo đó, đầu bếp Anna Lim đã sử dụng quả kỷ tử khi cô được mời làm bữa sáng hiếm có cho chuỗi nhà hàng thức ăn nhanh khổng lồ McDonald’s. Chủ thương hiệu The Soup Spoon tạo ra món cháo ngon lành với quả kỷ tử, và món này nổi tiếng ở Singapore đến độ họ đã đưa nó vào thực đơn cố định.
Câu kỷ tử từ lâu đã là một phần của văn hóa Trung Quốc. Truyền thuyết kể rằng hơn 2.000 năm trước, một thầy thuốc đến thăm một ngôi làng ở Trung Quốc, nơi mọi người đều hơn 100 tuổi. Ông ta phát hiện ra rằng tất cả họ đã uống từ một cái giếng được bao quanh bởi những bụi câu kỷ tử. Người ta cho rằng, khi quả chín, nó sẽ rơi xuống giếng và các chất của nó sẽ thấm vào nước. Chuyện xưa cũng kể rằng, một người buôn bán thảo dược, võ sĩ, và cố vấn binh lược tên là Lý Thanh Vân sống từ thế kỷ 17 đời nhà Thanh đã ăn quả kỷ tử mỗi ngày. Nghe đồn rằng ông sống thọ đến 252 tuổi.
Trong thời Chiến Quốc, truyền thuyết về cây kỷ tử có thể kéo dài tuổi thọ, dưỡng nhan được lan truyền. Truyền thuyết thời Bắc Tống, một vị đại nhân được lệnh rời Bắc Kinh đi công vụ đến Tứ Xuyên. Trên đường đi, ông ta thấy một cô gái dung nhan đoan trang, mái tóc mượt mà, chừng 17 tuổi. Đại nhân tò mò hỏi: “Năm nay nàng bao nhiêu tuổi?”. Cô gái trả lời: “Năm nay tôi 372 tuổi!”. Sau khi nghe, đại nhân ngạc nhiên hơn và hỏi: “Làm thế nào để nàng có được tuổi thọ?”. Cô gái nói: “Tôi không có phương pháp bí ẩn nào. Tôi chỉ ăn quả câu kỷ tử thường xuyên trong năm thôi”. Hay một câu chuyên khác nữa, đó là vào đời Đường, tể tướng Phương Huyền Linh do giúp Đường Thái Tông Lý Thế Dân cai quản triều chính nên phải suy nghĩ căng thẳng, khiến cả tinh thần lẫn thể chất suy kiệt. Sau đó, tể tướng được quan thái y cho dùng món canh kỷ tử nấu với ngân nhĩ (mộc nhĩ trắng) thường xuyên nên sức khỏe dần phục hồi, tinh thần tráng kiện.
Không chỉ quả, câu kỷ tử còn được gọi là “Minh mục tử” do có tác dụng làm sáng mắt. Chuyện xưa kể rằng: ở Ninh An, tỉnh Ninh Hạ, có người vợ khóc chồng nên mù cả hai mắt. Để chữa bệnh cho mẹ, con gái tên là Câu Hồng Quả đã ngày đêm leo đèo, lội suối để tìm thuốc. Cảm tấm lòng hiếu thảo của cô gái, tiên ông Bạch Hổ Tử đã chỉ cô hái thuốc câu kỷ tử cho mẹ cô uống. Sau thời gian uống thuốc, mắt của mẹ cô gái sáng trở lại một cách thần kỳ.
Là một loại dược liệu quý và sở hữu nhiều công dụng cho sức khỏe, câu kỷ tử chắc chắn là thứ mà du khách nên mua về khi có dịp du lịch Trung Quốc. Vùng đất Trung Hoa rộng lớn này còn có rất nhiều thực phẩm bổ dưỡng cũng như các món ăn đặc sản sẽ khiến du khách thích thú.
