Đẹp mắt, công phu và cầu kỳ trong khi tuân theo các nguyên tắc đơn giản, những chiếc nơ kết là một phần của lịch sử Trung Hoa, và những ghi chép từ thời cổ đại chính là bằng chứng cho việc sử dụng những chiếc nơ để ghi lại tất cả các sự kiện quan trọng.

Kết nơ (hay: Tết dây, Thắt nút dây) là một loại hình nghệ thuật thủ công dân gian truyền thống của người Trung Hoa. Kết nơ được xác định là xuất hiện từ thời văn minh tiền cổ, sau đó được phổ biến rộng rãi dưới thời nhà Đường, nhà Minh. Nghệ thuật kết nơ đã trải qua một dòng chảy lịch sử lâu dài, nó được giữ gìn, duy trì và tiếp tục phát triển tới ngày nay với những nét đặc trưng vô cùng độc đáo.

Trong suốt chiều dài hơn năm ngàn năm lịch sử, kết nơ được cho là xuất hiện cùng với lịch sử của loài người. Theo tư liệu khảo cổ, các nhà nghiên cứu lịch sử cho rằng, việc kết nơ bắt đầu xuất hiện từ thời cổ xưa, khi mà con người còn chưa có văn tự, chữ viết. Nó được dùng để giúp người ta ghi nhớ sự việc.

Dần dần việc kết nơ để nhớ sự kiện đã phát triển và trở thành một loại hình nghệ thuật ở Trung Quốc, được dùng để trang trí, trở thành món đồ trang trí thủ công dân gian của người Trung Hoa. Nó không chỉ là biểu hiện của trí tuệ con người thời cổ xưa khi kết nơ để thay thế cho chữ viết, mà còn nó chiếm vị trí quan trọng trong lĩnh vực nghệ thuật và thẩm mĩ.

Vào thời kỳ đầu của văn minh Trung Quốc, người ta coi một đoạn dây nhỏ cũng quý giá không khác gì danh dự, vì bản thân từ “thăng” (dây) được phát âm giống với từ “thần” (thần thánh). Nét viết chữ “thăng” cũng hướng người Trung Hoa (được gọi là “long nhân”) tới sự sùng kính, vì nét viết chữ “thăng” được cho là giống với một con rồng đang bay lượn.

Trong văn hóa của người Trung Hoa, họ luôn coi mình là con cháu của rồng. Vì vậy, rồng là một con vật tưởng trưng rất đỗi linh thiêng đối với người Trung Hoa và cũng chính vì lý do đó mà người cổ đại rất sùng bái sợi dây, họ dùng nó như một dạng kí tự thay cho chữ viết để ghi nhớ các sự việc.

Những chiếc nơ kết còn mang những ý nghĩa ẩn dụ bắt nguồn từ ngôn ngữ: chữ “Kết” (结- jié) được chiết tự từ chữ “Ty” và chữ “Cát” (吉-jí), trong đó “Ty” có nghĩa là lụa hoặc là dây, còn “Cát” nghĩa là thịnh vượng, một địa vị cao trong xã hội, cuộc sống trường thọ, may mắn, của cải, sức khỏe và sự bình an. “Phúc, lộc, thọ, hỷ, tài, an, khang” đều thuộc phạm trù “Cát”. “Cát” là chủ đề theo đuổi vĩnh hằng của dân tộc Hoa Hạ, bởi vậy, đồ mỹ nghệ dân gian kết dây này đã trở thành vật truyền tải sự tinh túy của nền văn hóa truyền thống Trung Quốc và được lưu truyền đến ngày nay một cách rất tự nhiên.

Nét viết chữ “Kết” miêu tả một chiếc thắt nơ. Chính vì thế, nó còn tượng trưng cho những mối quan hệ, có thể mở rộng ra là sức mạnh bao trùm, sự hài hòa và những cảm xúc của con người. Những ý nghĩa này có được là nhờ khả năng phản ánh cụ thể của các bộ chữ tượng hình Trung Quốc. Ví dụ, “kết thực” nghĩa là ra quả, “kết giao” nghĩa là làm bạn, “kết duyên” nghĩa là đến với nhau vì duyên phận, “kết hôn” nghĩa là lập gia đình với nhau, và “đoàn kết” nghĩa là hợp lại cùng nhau.

Nhờ mối liên hệ khăng khít của những chiếc nơ kết với văn hoá Trung Hoa, nghệ thuật kết nơ tiếp tục được lưu truyền như một loại hình văn hóa dân gian được yêu thích. Thú vui này đã trở thành một loại hình nghệ thuật phổ biến trong suốt triều đại nhà Đường (618-907) và triều đại nhà Tống (960-1279), và đã từng chứng kiến thời hoàng kim trong thời kỳ chuyển giao giữa triều đại nhà Minh và triều đại nhà Thanh (1368-1911), khi mà những chiếc nơ kết thường tô điểm cho các bộ trang phục truyền thống. Môn nghệ thuật này có mặt từ trong những mục đích sử dụng đơn giản, cho đến những vật dụng trang trí trong các đám hội hè – như các chuỗi hạt, trâm cài đầu, và hoa tai. Một số loại nơ kết nhất định, chẳng hạn như “Nơ kết may mắn”, được dùng như một tấm bùa hộ mệnh, để xua đuổi những điều xấu xa, tránh tai họa và mang lại may mắn.

Những chiếc nơ kết được làm từ một sợi dây dài ít nhất 1m, được tạo ra từ chất liệu lụa, bông, gai, ni lông, sợi pha trộn,… Đặc điểm lớn nhất của nơ kết là từ đầu đến cuối đều được bện kết trên cùng một sợi dây, cách kết dây phải tuân theo những quy luật riêng tùy theo kiểu dáng và ngụ ý sử dụng của nó. Các sợi dây được gấp lại, chồng lên nhau, cuộn tròn, thêu và trở thành những tác phẩm lôi cuốn. Mặc dù nhiều chiếc nơ kết có vẻ như rất phức tạp và mang tính nghệ thuật cao trong mẫu vẽ và thiết kế, tất cả chúng đều được tạo ra theo 20 kỹ thuật cơ bản. Người xưa cũng dựa vào nguyên lý thái cực, âm dương để cấu thành phương thức cơ bản nhất của kết, trên dưới đồng nhất, trái phải đối xứng, mặt trước mặt sau giống nhau, phần đầu và phần đuôi kết nối liền nhau. 

Tên gọi của một chiếc nơ kết cụ thể phụ thuộc vào hình dáng, công dụng, nơi nó được tạo ra, và ý nghĩa của chiếc nơ. Lấy ví dụ, chiếc nơ “nhân đôi tài lộc” có tên gọi từ những đồng tiền xu cổ bằng đồng của Trung Quốc xếp chồng lên nhau. Tên gọi “nơ cúc áo” hàm ý nói đến công dụng cuối cùng của nó là một chiếc cúc áo. Chiếc nơ “thập thiên” không chỉ trông giống như biểu tượng chữ “Vạn” mà người Trung Quốc thường dùng để tượng trưng cho thập thiên (mười nghìn), mà nó còn thường được thấy trên các bức tượng Bồ Tát Quán Âm, vị Bồ Tát từ bi vô lượng. Chiếc nơ “trường cửu” lấy hình mẫu từ hình tượng bát tiên (8 vị tiên), tượng trưng cho sự thường chuyển vĩnh cửu mà từ đó vạn vật được sinh thành. Chiếc nơ này tượng trưng cho những mối tương quan bất diệt và là nền tảng của sự biến hóa.

Thoạt nhìn, kết nơ phức tạp, nhưng lại rất đơn giản. Đặc điểm của nó là mỗi chiếc kết đều được kết từ một sợi dây, có tạo hình độc đáo. Nếu kết hợp các kết lại với nhau, trang điểm thêm những vật biểu tượng khác thì sẽ hình thành một đồ mỹ nghệ trang trí truyền thống đa dạng.

Trong khoảng thời gian của thế kỷ 20 vừa qua, và đặc biệt kể từ thời kỳ “Tân Trung Hoa” dưới sự cai trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc, môn nghệ thuật truyền thống này đã bị mất đi tầm quan trọng của nó. Chỉ trong những năm 1990, nghệ thuật kết nơ, cũng như các trang phục thêu truyền thống Trung Quốc mới chứng kiến một sự phục hồi, và những nghệ thuật này kể từ đó đã quay trở lại thịnh hành trên khắp Trung Quốc.

Nghệ thuật kết nơ đã góp phần tạo nên một nền văn hóa Trung Hoa đặc sắc, và đây cũng là một trong những lý do thu hút lượng lớn khách du lịch quốc tế tìm đến khám phá hàng năm. Nếu du khách cũng yêu thích nền văn hóa truyền thống của vùng đất rộng lớn này thì hãy book Tour Trung Quốc của chúng tôi nhé! Chúc du khách có một chuyến đi vui vẻ và nhiều điều thú vị!