Ngọc tỷ là vật tượng trưng cho quyền lực tối thượng của Hoàng đế và còn được coi là Quốc bảo, nên được cất giữ tôn trọng truyền từ đời này sang đời khác. Muốn củng cố tư cách Hoàng đế của mình, các vua chúa phải nắm được trong tay “Ngọc tỷ truyền quốc”. Một trong những ngọc tỷ nổi tiếng bậc nhất trong lịch sử Trung Hoa chính là “Hòa thị bích” – ngọc tỷ truyền quốc của Tần Thủy Hoàng.
Với 8 chữ triện “受 命 於 天 既 壽 永 昌” (Phiên âm: Thụ mệnh ư thiên, ký thọ vĩnh xương) và chế tác từ khối ngọc quý giá bậc nhất Trung Quốc, Ngọc tỷ truyền quốc của Tần Thủy Hoàng là báu vật mà bất cứ vị hoàng đế nào cũng muốn sở hữu. Là biểu tượng của quyền lực thời phong kiến, ngọc tỷ truyền quốc trải qua nhiều chuyện vô cùng ly kỳ, gắn với sự hưng thịnh và suy vong của nhiều triều đại Trung Hoa.
Ngọc tỷ truyền quốc nguyên là “Ngọc bích họ Hòa” – Quốc bảo của nước Sở thời Chiến Quốc, sau lưu lạc các nước rồi mới được Thủy Hoàng Đế dùng để đẽo ngọc.
Sử cũ kể lại rằng vào thời Xuân Thu, một người đàn ông nước Sở tên là Biện Hòa đã tình cờ nhặt được một viên đá ngọc ở trên núi. Biết đây là vật báu hiếm thấy trên đời nên Biện Hòa đã dâng tặng cho Sở Lệ Vương (trị vì 757-741 TCN).
Không biết là vật gì nên Sở Lệ Vương liền mời chuyên gia về ngọc tới để phân biệt. Tuy nhiên, đáng tiếc là người này không nhận ra đặc điểm của báu vật mà cho rằng đó chỉ là loại đá bình thường thường.
Kết cục bi đát là Biện Hòa mắc tội khi quân và bị nhà vua ra lệnh chặt đứt chân trái. Sau đó, Sở Võ Vương lên ngôi và Biện Hòa lúc này lại tiếp tục dâng tặng đá ngọc quý lên, nhưng nhà vua trẻ cũng cho rằng đó thực chất chỉ là một hòn đá và thế là thêm một lần nữa người đàn ông bị hàm oan và mất tiếp cái chân phải.
Thời gian cứ thể trôi đi cho đến khi Sở Văn Vương lên ngôi, Biện Hòa bấy giờ đã tuổi già sức yếu lại còn bị tàn phế vì mất hai chân, ông ngồi ôm hòn đá quý ngồi dưới chân ngọn Sở Sơn mà gào khóc vô cùng thảm thiết, đến nỗi sau ba ngày ba đêm chảy cả máu mắt ra. Nghe tin lạ này, Văn Vương đã phái người tới để hỏi nguyên nhân, Biện Hòa thưa rằng: “Tôi khóc không phải là thương cho hai chân tôi bị chặt, chỉ thương là ngọc thật mà cho là đá thường và bị xem là kẻ nói đối. Đó là lý do tại sao tôi lại than thở”. Nhà vua nghe xong liền cho ngọc công kiểm tra lại thật kỹ thì quả nhiên đây là viên ngọc bích tinh khiết hoàn hảo, xác thực lời của Biện Hòa là thật. Kể từ đó, viên ngọc quý có tên gọi là “Hòa thị bích” (hay Ngọc bích họ Hòa) và được coi là quốc bảo của nước Sở.
Câu chuyện về nguồn gốc của “Hòa thị bích” có lẽ còn được pha trộn giữa sự thật và truyền thuyết. Quốc bảo này bắt đầu “lưu lạc” khi Sở Thành Vương quyết định ban thưởng cho quan Lệnh doãn Chiêu Dương, người lập công to với nước Sở. Tuy nhiên, không may sau đó Chiêu Dương đã làm mất “Hòa thị bích” và không tìm ra thủ phạm.
Mãi đến năm 283 TCN, không rõ tại sao viên ngọc quý hiếm này lại tái xuất và trở thành quốc bảo của nước Triệu dưới giai đoạn trị vì của Triệu Huệ Văn Vương. Sau đó, câu chuyện về ngọc quý xuất hiện ở nước Triệu truyền đến tai của Tần Chiêu Tương Vương (cụ nội của Tần Thủy Hoàng).
Tần Chiêu Tương Vương lúc đó là viết thư cho Triệu vương và đề nghị dùng tới 15 tòa thành để đổi lấy “Hòa thị bích”. Kết quả là Triệu Vương đồng ý và Lan Tương Như được cử đi sứ sang nước Tần để đổi ngọc lấy thành. Tuy nhiên, sau khi biết được Tần Vương có ý định cướp ngọc mà không muốn đổi thành, Lan Tương Như đã dùng kế dọa đập vỡ “Hòa thị bích”, nhờ vậy mới đưa được báu vật trở về nước Triệu.
Mãi tới năm 228 TCN, khi nước Tần đánh bại nước Triệu thì mới chiếm được “Hòa thị bích”. Sau khi đánh bại 6 nước chư hầu, hoàn thành đại nghiệp thống nhất Trung Hoa, Tần Thủy Hoàng đã ra lệnh cho Tôn Thọ đẽo viên ngọc quý này thành ngọc tỷ truyền quốc vào năm 221 TCN. Tôn Thọ chế ra Ngọc tỷ vuông vức bốn tấc, phía trên khắc hình con rồng cuộn khúc, tinh xảo khéo léo, phía dưới khắc tám chữ triện. Tám chữ này do Thừa tướng Lý Tư viết, chiếu theo ý của Tần Thủy Hoàng: “受 命 於 天 既 壽 永 昌” (Phiên âm: Thụ mệnh ư thiên, ký thọ vĩnh xương). Nghĩa là: Nhận mệnh trời ban, tồn tại mãi mãi / Đế vi Đế, thự thụ cự ký nhĩ chi chân. Kể từ đó, “Hòa thị bích” trở thành Ngọc tỷ truyền quốc của nhà Tần, mang ý nghĩa tượng trưng cho vương triều chính thống, ngôi vị và quyền lực tối thượng của hoàng đế.
Dòng chữ trên ngọc tỷ “Hòa thị bích” thể hiện mong muốn bảo vật này có thể được truyền lại từ đời này sang đời khác, nhưng thật không ngờ, nhà Tần chỉ tồn tại ngắn ngủi. Nhà Tần truyền đến Tần Tử Anh thì diệt vong. Theo Sử ký, gian thần Triệu Cao sau khi giết Tần Nhị Thế từng định mang ngọc tỷ để làm vua nhưng không được quần thần tin phục nên phải lập Tử Anh lên ngôi. Tử Anh giết được Triệu Cao lúc cơ nghiệp nhà Tần đã không thể cứu vãn.
Tháng 10/206 TCN, khi Lưu Bang tiến quân vào Hàm Dương, Tần Tử Anh dùng dây đeo ấn của mình buộc vào cổ, niêm phong ngọc tỷ và phù tiết, đứng ở quỹ đạo chờ dâng cho Lưu Bang để xin hàng. Ngọc tỷ truyền quốc từ nhà Tần chuyển sang nhà Hán (206 TCN) và trở thành ngọc tỷ truyền quốc của triều đại nhà Hán.
Ngọc tỷ truyền quốc được nhà Hán coi là báu vật, giữ trong cung ở Trường An, tượng trưng hoàng quyền, còn khi sử dụng đóng công văn thì dùng 6 loại ngọc tỷ khác nhau: Hoàng đế Hành Tỉ (皇帝行璽), Hoàng đế Chi Tỉ (皇帝之璽), Hoàng đế Tín Tỉ (皇帝信璽), Thiên tử Hành Tỉ (天子行璽), Thiên tử Tín Tỉ (天子信璽), Thiên tử Chi Tỉ (天子之璽).
Năm 8, Hán Đế là Nhũ Tử Anh bị ngoại thích Vương Mãng cướp ngôi. Vương Mãng sai em là An Dương hầu Vương Thuấn vào trong hậu cung ép Thái hoàng Thái hậu Vương Chính Quân, mẹ của Hán Thành Đế và là cô ruột của Vương Mãng, trao Ngọc tỷ truyền quốc cho mình, nhưng Vương Chính Quân từ chối, mắng anh em họ Vương rồi cầm ngọc tỷ truyền quốc ném mạnh xuống đất, khiến cho viên ngọc tỷ này bị sứt một góc. Sau Vương Mãng sai người dùng vàng để khảm lại chỗ sứt đó.
Năm 23, Vương Mãng bị quân khởi nghĩa Lục Lâm đánh bại. Trước khi chết, ông đeo ngọc tỷ trên cổ. Một viên tướng của quân Lục Lâm giết Vương Mãng, đem dâng Ngọc tỷ cho chủ tướng. Đến Nnm 25, Hoàng tộc họ xa của nhà Hán là Lưu Tú đánh bại các lực lượng khởi nghĩa và cát cứ, lập ra nhà Đông Hán, Ngọc tỷ truyền quốc lại trở về tay nhà Hán.
Cuối thời Đông Hán, xảy ra loạn “Thập thường thị” (hoạn quan) và Đổng Trác. Đổng Trác thao túng triều đình, làm nhiều điều ác, các chư hầu họp lại đánh. Năm 190, Đổng Trác bị quân các trấn đánh bại, bỏ kinh thành Lạc Dương, mang Hán Hiến Đế sang Trường An. Trước khi đi Đổng Trác đốt phá kinh thành cũ. Tướng chư hầu là Tôn Kiên tiến vào Lạc Dương bắt được Ngọc tỷ trong giếng Chân Cung.
Các chư hầu chia phe phái đánh lẫn nhau. Năm 191, Tôn Kiên nghe lời Viên Thuật đem quân tiến đánh Kinh Châu, chinh phạt Lưu Biểu, bị tử trận. Con Tôn Kiên là Tôn Sách phải nương nhờ Viên Thuật. Thuật bèn nhân cơ hội vợ Tôn Kiên là Ngô thị đem quan tài chồng về quê, bắt giữ lại và cướp đoạt Ngọc tỷ rồi xưng Đế ở Thọ Xuân (Hoài Nam).
Viên Thuật bị Tào Tháo và Lã Bố đánh bại. Năm 199, Viên Thuật ốm chết. Thủ hạ của Thuật là Từ Lục đem Ngọc tỷ truyền quốc dâng cho Tào Tháo – người đang nắm Hán Hiến Đế sau khi Đổng Trác bị giết. Tào Tháo tuy nắm được Ngọc tỷ nhưng sợ mang tiếng cướp ngôi nhà Hán nên chỉ xưng Vương. Năm 220, con Tào Tháo là Tào Phi lên thay cha, phế vua Hiến Đế lập ra nhà Tào Ngụy, Ngọc tỷ truyền quốc chính thức thuộc về họ Tào.
Năm 265, Tư Mã Viêm ép vua Nguỵ là Tào Hoán phải nhường ngôi, lập ra nhà Tấn, Ngọc tỷ lại rơi vào tay dòng họ Tư Mã.
Nhà Tây Tấn tồn tại 52 năm thì bị diệt vong (316), phải chạy xuống Giang Nam, gọi là Đông Tấn. Lưu Thông nước Hán Triệu của người Hung Nô diệt Tây Tấn, nắm được Ngọc tỷ. Sau đó Hậu Triệu của người Yết diệt Hán Triệu, Ngọc tỷ thuộc về Hậu Triệu của Thạch Lặc.
Năm 352, nước Nhiễm Ngụy diệt Hậu Triệu, Ngọc tỷ lại vào tay vua nước này là Nhiễm Mẫn (người Hán). Nhưng ngay năm đó Mẫn đi đánh Tiền Yên bị tử trận, Thái thú Bộc Dương của Nhiễm Ngụy là Đái Thi đem truyền Quốc Ngọc tỷ hiến cho hoàng đế nhà Đông Tấn. Ngọc tỷ trở về tay người Hán.
Năm 420, Lưu Dụ cướp ngôi nhà Đông Tấn, chiếm được Ngọc tỷ, lập ra nhà Lưu Tống. Từ đó Ngọc tỷ truyền quốc truyền qua các triều đại Nam triều thời Nam Bắc triều là Lưu Tống, Nam Tề, Lương, Trần. Bắc triều không có Ngọc tỷ.
Năm 589, nhà Trần bị nhà Tùy ở Trung nguyên tiêu diệt, Ngọc tỷ truyền quốc lọt vào tay nhà Tùy. Đến năm 617, Tùy Dạng Đế bị Vũ Văn Hóa Cập phát động chính biến giết và chiếm được Ngọc tỷ truyền quốc. Vũ Văn Hóa Cập xưng Đế, lập ra nước Hứa, nhưng chính quyền này chỉ tồn tại có 1 năm sau bị Hạ vương Đậu Kiến Đức đánh bại, bắt và giết ở Liêu Thành. Năm 621, Đậu Kiến Đức bị nhà Đường đánh bại, bị bắt giết ở Trường An, người vợ đem Ngọc tỷ truyền quốc dâng cho Đường Cao Tổ Lý Uyên. Từ đó Ngọc tỷ thuộc về nhà Đường.
Năm 907, Chu Ôn cướp ngôi nhà Đường lập ra nhà Hậu Lương, Ngọc tỷ lại rơi vào tay nhà Hậu Lương.
Qua thời Ngũ đại Thập quốc tới nhà Tống kế tục, Ngọc tỷ thuộc về nhà Tống. Năm 1127, hai vua Tống Huy Tông và Tống Khâm Tông bị quân Kim (người Nữ Chân) bắt đưa về Bắc Kinh, Ngọc tỷ rơi vào tay nhà Kim. Nhà Nam Tống của Triệu Cấu không có Ngọc tỷ truyền quốc.
Năm 1234, nhà Kim bị người Mông Cổ diệt, Ngọc tỷ rơi vào tay nhà Nguyên. Năm 1368, Nguyên Thuận Đế bị Minh Thái Tổ đánh đuổi, cầm Ngọc tỷ chạy lên Mạc Bắc. Nhà Minh làm chủ Bắc Kinh nhưng không nắm được Ngọc tỷ truyền quốc.
Sau này, dòng dõi của Nguyên Thuận Đế là Lâm Đan Hãn chết, Ngọc tỷ được mang dâng cho vua Hậu Kim của người Nữ Chân là Hoàng Thái Cực – con Nỗ Nhĩ Cáp Xích. Từ đó đến khi Hậu Kim đổi thành nhà Thanh và tiến vào Trung nguyên diệt nhà Minh, Ngọc tỷ trong tay nhà Thanh.
Ngọc tỷ truyền quốc truyền đến vua cuối cùng nhà Thanh là Phổ Nghi. Sau Cách mạng Tân Hợi (1911), Phổ Nghi bị phế, Phùng Ngọc Tường lấy Ngọc tỷ giao lại cho một ủy viên cơ quan tiền thân của Bảo Tàng Cố cung.
Có ý kiến cho rằng Ngọc tỷ truyền quốc đã bị thiêu hủy khi Hậu Đường Mân Đế bị Thạch Kính Đường cướp ngôi năm 936 đã cầm Ngọc tỷ nhảy vào lửa tự thiêu và Ngọc tỷ truyền cho nhà Tống sau này chỉ là Ngọc tỷ giả.
Trung Hoa nổi tiếng với chiều dài lịch sử nhiều biến cố cùng những triều đại thay phiên nhau và những câu chuyện thâm cung bí sử ít người biết đến. Chính những câu chuyện về lịch sử lại trở thành “liều thuốc” kích thích bất cứ ai muốn tò mò về lịch sử triều đại của một đất nước đông dân nhất thế giới này. Nếu du khách yêu thích lịch sử Trung Hoa và muốn tự mình khám phá nhiều điều thú vị hơn, hãy book Tour Trung Quốc của chúng tôi nhé! Chúc du khách có một chuyến đi vui vẻ và thú vị!
